Zjawisko paralaksy – pozorna zmiana położenia obserwowanego obiektu, wynikająca ze zmiany położenia miejsca obserwacji. W astronomii ma fundamentalne znaczenie poznawcze – bez niej nie mielibyśmy pojęcia o skali odległości we Wszechświecie. Wskutek ruchu orbitalnego Ziemi położenia gwiazd ulegają cyklicznym zmianom (tym większym, im mniejsza jest odległość gwiazdy). Dzięki znajomości paralaksy potrafimy obliczyć odległość obserwowanej gwiazdy od Ziemi.
Zjawisko paralaksy bezskutecznie próbowali zaobserwować starożytni. Niemożność jej dostrzeżenia była głównym powodem, że teoria heliocentryczna Kopernika długo nie mogła znaleźć naukowego uzasadnienia i przeważył pogląd o braku ruchu Ziemi i teorii geocentrycznej. Dopiero na początku XIX wieku zmierzono pierwsze paralaksy gwiazd i udowodniono, że to jednak Kopernik miał rację.
Pierwszych pomiarów dokonywano metodą wzrokową i nie przynosiło to oczekiwanych rezultatów. Zastosowanie lunety pozwoliło na udowodnienie teorii heliocentrycznej. Użycie fotografii spowodowało przełom w pomiarach, a kolejnym krokiem było wysłanie satelity, dzięki niemu znamy dziś paralaksy (i odległości) ponad 100000 gwiazd.
